Giới Thiệu
Trong bối cảnh cạnh tranh liên tục đổi thay, vai trò của nhà quản lý không còn giới hạn ở chức năng chỉ đạo hay kiểm soát. Ngày nay, một nhà lãnh đạo xuất sắc được nhìn nhận như người truyền cảm hứng, đồng hành và thúc đẩy sự phát triển từng cá nhân trong đội ngũ. Lãnh đạo khai vấn (Leadership Coaching) nổi lên như một xu hướng tất yếu, mang lại hiệu quả vượt trội trong nâng cao năng suất, gắn kết nhân sự và xây dựng lợi thế cạnh tranh nội tại cho doanh nghiệp. Với sự bứt phá về tư duy và kỹ năng coaching, quản lý các cấp được trang bị năng lực nuôi dưỡng chủ động, sáng tạo cũng như tạo dựng môi trường tâm lý an toàn. Bài viết này sẽ dẫn dắt bạn khám phá tổng quan về khai vấn lãnh đạo, các năng lực cốt lõi và chiến lược hiện thực hóa văn hóa khai vấn trong tổ chức.
Tổng quan về Lãnh đạo khai vấn: Nâng tầm kỹ năng coaching cho quản lý
1. Lãnh đạo khai vấn – Khám phá vai trò và sức mạnh nâng tầm quản lý qua nghệ thuật coaching
Trong bối cảnh quản trị hiện đại, lãnh đạo khai vấn nổi lên như một phương pháp đột phá giúp các nhà quản lý tái định nghĩa vai trò của mình. Khác với phong cách lãnh đạo truyền thống thiên về chỉ đạo và kiểm soát, lãnh đạo khai vấn đặt trọng tâm vào sự tương tác, khơi mở và truyền cảm hứng. Nhà quản lý giờ đây không còn là người quyết định thay, mà trở thành bạn đồng hành đồng thời là người hỗ trợ đội ngũ nhìn nhận, phát triển và giải quyết vấn đề từ góc nhìn sâu sắc hơn.
Điểm khác biệt lớn của coaching nằm ở việc nhà lãnh đạo không áp đặt giải pháp; họ đặt các câu hỏi sâu, gợi mở và khuyến khích nhân viên tự khai thác nội lực, từ đó nâng cao năng lực giải quyết tình huống và phát triển lâu dài. Theo chuẩn quốc tế (ICF), coaching là quá trình đồng hành để giúp nhân viên tối đa hóa tiềm năng riêng biệt, chủ động nắm bắt lộ trình phát triển cá nhân lẫn đội nhóm.
Khi lãnh đạo áp dụng phương pháp khai vấn, toàn bộ tổ chức hưởng lợi từ văn hóa học hỏi liên tục, tinh thần đổi mới và sự lan tỏa chủ động. Mối quan hệ quản lý – nhân viên chuyển dịch sang hướng cộng tác, tôn trọng và tạo động lực dài hạn. Đặc biệt ở cấp điều hành, executive coaching giúp nhà lãnh đạo nâng cao khả năng tự nhận thức, điều chỉnh phong cách hành vi, phát triển kỹ năng ra quyết định và gia tăng sức ảnh hưởng tích cực lên tổ chức.
Về phương diện kỹ năng, lãnh đạo khai vấn đòi hỏi khả năng lắng nghe chủ động, tư duy đặt câu hỏi mở cùng năng lực thấu hiểu cảm xúc và xây dựng lòng tin. Khi các kỹ năng này được rèn luyện bài bản, nhà quản lý không chỉ tối ưu hiệu suất mà còn nâng tầm giá trị đội ngũ, thúc đẩy sự gắn kết và giữ chân nhân tài vượt trội. Để hiểu sâu hơn về cách xây dựng quy trình coaching hiệu quả, có thể tham khảo xây dựng quy trình coaching.
Chìa khóa thành công của khai vấn lãnh đạo chính là sự kiên trì đồng hành, tin tưởng vào tiềm năng mỗi người và khả năng định hướng mục tiêu rõ ràng. Nhờ đó, tổ chức không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý mà còn kiến tạo lợi thế cạnh tranh bền vững thông qua việc phát triển con người.
2. Khám phá các mô hình và phương pháp khai vấn: Hệ giá trị mới cho nhà quản lý hiện đại
Trong kỷ nguyên chuyển đổi số và hội nhập, lãnh đạo khai vấn nổi lên là trụ cột quan trọng giúp các nhà quản lý vượt xa vai trò truyền thống, trở thành người đồng hành phát triển đội ngũ. Mấu chốt của sự thành công này nằm ở việc áp dụng linh hoạt các mô hình và phương pháp khai vấn phù hợp với từng cá nhân, bối cảnh và mục tiêu tổ chức.
Một trong những mô hình phổ biến và hiệu quả hiện nay là GROW (Goal – Reality – Options – Will). GROW giúp nhà lãnh đạo từng bước dẫn dắt nhân sự xác định rõ mục tiêu, đối chiếu thực trạng, khám phá các lựa chọn mới và cam kết hành động nhất quán. Không dừng ở đó, mô hình SCM (Situational Coaching Model) lại nhấn mạnh tính linh hoạt theo từng tình huống thực tế, cho phép điều chỉnh phương pháp khai vấn dựa trên mức độ trưởng thành và thách thức của mỗi quản lý. Khi kết hợp với phương pháp đa mô thức, nhà lãnh đạo có thể cá nhân hóa tối đa trải nghiệm khai vấn, vừa truyền cảm hứng vừa đảm bảo tính kỷ luật trong phát triển năng lực.
Điểm khác biệt cốt lõi giữa lãnh đạo khai vấn và quản lý truyền thống chính là cách tiếp cận lấy con người làm trung tâm. Thay vì chỉ đạo, áp đặt giải pháp, nhà quản lý trở thành người hỏi mở, lắng nghe sâu sắc và hỗ trợ nhân viên tự tìm ra câu trả lời cho chính mình. Việc trau dồi các kỹ năng như lắng nghe chủ động, đặt câu hỏi khơi gợi, phản hồi xây dựng và động viên một cách chân thành, sẽ tạo ra tác động mạnh mẽ đến sự trưởng thành của từng cá nhân lẫn sức mạnh tập thể. Đó chính là nền tảng để xây dựng môi trường tâm lý an toàn, kích hoạt động lực bên trong, từ đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao hiệu suất làm việc lâu dài.
Quan trọng không kém là việc tích hợp khai vấn vào mọi quy trình phát triển nguồn nhân lực, từ quản lý hiệu quả công việc, lập kế hoạch cá nhân cho đến xây dựng lộ trình thăng tiến bền vững. Tổ chức nên chú trọng đầu tư bài bản vào đào tạo kỹ năng khai vấn, kết hợp giám sát thực hành cùng chuyên gia dày dạn kinh nghiệm. Bằng cách này, các nhà quản lý không chỉ mở rộng kỹ năng mà còn củng cố vai trò lãnh đạo truyền cảm hứng, tạo dấu ấn riêng biệt cho doanh nghiệp trong thời đại biến động. Để tìm hiểu thêm về cách xây dựng quy trình coaching thực chiến, bạn có thể tham khảo bài viết này. Thông tin chi tiết về nghiên cứu và mô hình khai vấn có thể xem tại ICF – International Coaching Federation.
Các năng lực cốt lõi và thực hành Lãnh đạo khai vấn: Nâng tầm kỹ năng coaching cho quản lý
1. Lắng nghe sâu: Nền tảng vàng giúp quản lý nâng tầm coaching lãnh đạo
Trong bối cảnh lãnh đạo khai vấn ngày càng đề cao vai trò của người quản lý như một nhà đồng hành và phát triển năng lực đội ngũ, kỹ năng lắng nghe nổi bật như yếu tố không thể thay thế. Lắng nghe không chỉ là một kỹ năng giao tiếp thông thường, mà còn là nghệ thuật tạo ra không gian thấu hiểu, an toàn tâm lý và tinh thần hợp tác thực chất – điều kiện tiên quyết cho môi trường coaching thành công.
Một nhà quản lý với kỹ năng lắng nghe chủ động luôn tập trung vào hiện tại, đặt mọi chú ý cho người đối diện. Sự hiện diện trọn vẹn này giúp nhân sự cảm nhận được mình được trân trọng và thấu hiểu, kích thích họ chia sẻ sâu sắc hơn về mục tiêu, khó khăn hay động lực cá nhân. Qua đó, các vấn đề tiềm ẩn hoặc rào cản tinh thần thường dễ dàng nhận diện hơn, tạo điều kiện cho quá trình coaching định hướng và tạo động lực thiết thực.
Lắng nghe sâu đòi hỏi loại bỏ những phiền nhiễu như điện thoại, email, hay những suy nghĩ lơ đãng. Nhà quản lý cần duy trì ánh mắt quan tâm, thể hiện sự chú ý và phản hồi tích cực bằng ngôn ngữ cơ thể như gật đầu, mỉm cười hoặc tư thế ngồi nghiêng về phía người nói. Quá trình này còn đòi hỏi tránh ngắt lời, không phán xét ngay từ đầu mà đặt những câu hỏi mở nhằm hướng dẫn người chia sẻ tự nhìn nhận sâu sắc hơn về bản thân. Sự phản hồi bằng cách tóm tắt lại quan điểm, cảm xúc, hoặc chủ động xác nhận thông tin không chỉ củng cố sự tin tưởng mà còn phòng tránh hiểu nhầm không đáng có.
Các nhà lãnh đạo khai vấn xuất sắc còn rèn luyện sự nhạy cảm với cảm xúc ẩn giấu – họ lắng nghe không chỉ bằng tai mà còn bằng trí tuệ cảm xúc, phân tích sắc thái ngôn ngữ và thái độ của nhân viên để nhận biết điều chưa được diễn đạt thành lời. Chính khả năng lắng nghe tích cực, liên tục phản tỉnh về hiệu quả bản thân trong từng cuộc hội thoại, góp phần xây dựng văn hóa giao tiếp cởi mở, sáng tạo và đồng đội bền chặt. Để phát triển kỹ năng này, bạn đọc có thể tìm hiểu thêm về phát triển kỹ năng mềm quản lý để tích hợp lắng nghe vào hành trình coaching. Tham khảo thêm nguồn tài liệu từ VinWonders để khám phá sâu hơn: https://vinwonders.com/vi/bai-viet-khac/ky-nang-lang-nghe/.
2. Nghệ thuật đặt câu hỏi và phản hồi xây dựng: Chìa khóa nâng tầm hiệu quả lãnh đạo khai vấn
Trong thế giới lãnh đạo hiện đại, khả năng đặt câu hỏi tinh tế và phản hồi xây dựng không đơn thuần là những kỹ năng giao tiếp cơ bản mà đã trở thành nền tảng tạo dựng môi trường khai vấn đích thực. Khi nhà quản lý chủ động đặt những câu hỏi mở, không phán xét và hướng về tương lai, họ không chỉ khơi gợi sự chủ động suy nghĩ mà còn giúp nhân viên tự khám phá động lực nội tại, nhận diện điểm mạnh và xác lập hướng phát triển cá nhân rõ ràng. Thay vì tập trung vào sai lầm của quá khứ, câu hỏi khai vấn tập trung dẫn dắt tập thể đến những giải pháp, lựa chọn, cam kết hành động mới; ví dụ như “Bạn cảm thấy thế nào về tình huống này?” hoặc “Bước tiếp theo bạn sẽ làm là gì?”. Chính sự đồng hành thông qua câu hỏi đã giúp nhân viên cảm thấy được tôn trọng, được lắng nghe và khơi dậy tinh thần làm chủ đối với hành động của mình.
Song song với đặt câu hỏi, năng lực phản hồi xây dựng là chiếc cầu nối hiệu quả giữa mong đợi của tổ chức và phát triển của từng thành viên. Phản hồi không chỉ tập trung vào những điểm cần cải thiện mà còn ghi nhận nỗ lực, khích lệ những hành vi tích cực, củng cố lòng tin. Để đạt hiệu quả tối ưu, phản hồi cần cụ thể, gắn với hành vi thực tế, chuyển tải bằng thái độ thấu cảm, chọn thời điểm thích hợp để tránh gây phòng thủ. Một phản hồi khéo léo có thể bắt đầu bằng việc mô tả quan sát khách quan, tiếp đến là chỉ ra tác động và cuối cùng là gợi mở hướng thay đổi: “Tôi để ý bạn hoàn thành báo cáo trước thời hạn, điều này giúp nhóm tiến lên rất nhiều. Ở nhiệm vụ sắp tới, bạn nghĩ mình có thể phát huy điều này ra sao?”.
Hiện nay, nhiều nhà quản lý đã chủ động tích hợp nghệ thuật đặt câu hỏi và phản hồi vào mọi cuộc trò chuyện thường nhật, không giới hạn trong các buổi coaching chính thức. Sự thực hành thường xuyên giúp nhà lãnh đạo nâng cao năng lực khai vấn từ trong thực tế, xây dựng văn hóa học tập liên tục, khích lệ sự sáng tạo và chủ động phát triển năng lực cá nhân. Nếu bạn quan tâm xây dựng quy trình coaching hiệu quả, có thể tham khảo thêm tại hướng dẫn xây dựng quy trình coaching. Ngoài ra, việc luyện tập kỹ năng lắng nghe tích cực sẽ giúp quá trình khai vấn thực sự trở thành trải nghiệm phát triển cho cả đôi bên, như được phân tích chi tiết trên trang 6 kỹ năng lắng nghe tích cực cần thiết trong coaching | ITD Vietnam.
Các năng lực cốt lõi và thực hành Lãnh đạo khai vấn: Nâng tầm kỹ năng coaching cho quản lý
1. Khám phá bản thân – Tự nhận thức, nền móng không thể thiếu của lãnh đạo khai vấn thành công
Trong hành trình nâng tầm kỹ năng lãnh đạo khai vấn, tự nhận thức không chỉ là một khái niệm tâm lý trừu tượng mà thực sự là nền tảng cốt lõi khởi nguồn cho mọi thay đổi về chất trong năng lực quản lý hiện đại. Khi nhà quản lý chủ động khám phá và hiểu sâu về tính cách, cảm xúc, động cơ, giá trị sống và mục tiêu cá nhân, họ sẽ có khả năng nhìn nhận bản thân với sự khách quan, đồng thời cân bằng giữa lý trí và cảm xúc.
Tự nhận thức bao gồm hai khía cạnh quan trọng: nhận diện sâu sắc động lực và trạng thái nội tâm (tự nhận thức bên trong), cũng như khả năng hiểu được người khác nhìn nhận và phản hồi gì về mình (tự nhận thức bên ngoài). Khi quản lý đạt tới mức tự nhận thức cao, họ trở nên nhạy cảm hơn với những tác động của hành động, lời nói lên môi trường và cảm xúc của cấp dưới, từ đó điều chỉnh cách giao tiếp, lắng nghe và hồi đáp phù hợp nhất.
Các yếu tố then chốt nuôi dưỡng năng lực tự nhận thức gồm chánh niệm – chủ động quan sát bản thân trong mọi hoàn cảnh mà không phán xét, lòng tự trắc ẩn để vượt qua cảm giác thất bại, cũng như kỹ năng tự phản chiếu bằng cách dành thời gian suy ngẫm hoặc ghi nhật ký cảm xúc, hành vi cá nhân. Đặc biệt, nhà quản lý nên thường xuyên xin phản hồi khách quan từ đồng nghiệp, nhân viên nhằm mở rộng góc nhìn và tránh rơi vào vòng lặp mù mờ chủ quan.
Tự nhận thức là chất xúc tác của trí tuệ cảm xúc, tạo đà cho khả năng thích ứng, phát triển bản thân và giải quyết xung đột nội tại hiệu quả. Trong các chương trình phát triển kỹ năng mềm quản lý, kỹ năng này luôn là chủ đề trọng tâm vì nó quyết định độ sâu sắc và lan tỏa ảnh hưởng tích cực của nhà lãnh đạo trong các mối quan hệ chuyên môn cũng như cá nhân. Thực hành như thiền chánh niệm, viết nhật ký hoặc chủ động lắng nghe phản hồi chính là những cách thiết thực giúp từng nhà quản lý ngày một thấu hiểu và làm chủ bản thân hơn, từ đó lan tỏa cảm hứng tự thay đổi đến toàn đội ngũ.
Tìm hiểu sâu thêm về tự nhận thức và các cấp độ phát triển bản thân tại Vietcetera.
2. Trí tuệ cảm xúc và nghệ thuật xây dựng lòng tin: Nền móng thực hành khai vấn lãnh đạo xuất sắc
Để lãnh đạo khai vấn thực sự tạo động lực vững bền và thúc đẩy phát triển năng lực quản lý, yếu tố cốt lõi nhất chính là trí tuệ cảm xúc (EQ) và lòng tin trong mối quan hệ giữa lãnh đạo và nhân viên. EQ giúp người quản lý thấu hiểu chính mình, nhận diện cảm xúc, động lực cũng như hạn chế của bản thân, đồng thời phát hiện sâu sắc cảm xúc, niềm trăn trở và nhu cầu của đội ngũ. Khi một nhà lãnh đạo chủ động thực hành “tự nhận thức” và “tự quản lý” thông qua việc phản chiếu bản thân, bày tỏ cảm xúc lành mạnh, họ dễ dàng truyền cảm hứng cho nhân viên mở lòng hợp tác. Thấu cảm là chiếc cầu nối để lãnh đạo đồng hành và đồng cảm với tâm tư của thành viên, từ đó xây dựng nền tảng giao tiếp tích cực và tạo bầu không khí an toàn tâm lý.
Trong thực tế khai vấn, kỹ năng EQ vượt xa những hành động kỹ thuật đơn lẻ. Các nhà lãnh đạo xuất sắc luôn tạo dựng niềm tin sâu sắc nhờ vào sự đồng nhất giữa lời nói và hành động, tối đa hóa độ thân thiện và chủ động hạn chế cái tôi, chỉ tập trung vào lợi ích của nhân viên. Mô hình Trust Equation được ứng dụng nhiều trong thực hành, nhấn mạnh sự tín nhiệm, đáng tin cậy và thân thiện như một chất keo gắn kết. Lãnh đạo giữ vững cam kết, nhất quán, không chỉ nói mà còn làm, đảm bảo mọi chia sẻ của nhân viên được tôn trọng và bảo mật tuyệt đối. Không gian khai vấn nhờ đó trở nên an toàn, cởi mở – nơi mọi tiếng nói đều được lắng nghe và trân trọng.
Việc rèn luyện EQ và xây dựng lòng tin không chỉ là kỹ năng nhất thời mà cần lồng ghép xuyên suốt trong chiến lược phát triển quản lý, từ việc thiết lập mục tiêu rõ ràng, phản hồi xây dựng cho tới giải quyết xung đột và phát triển năng lực tự chủ của đội ngũ. Lãnh đạo có thể học hỏi các công cụ từ phản hồi 360 độ, mô hình GROW, hay thậm chí thực hành mindfulness (chánh niệm) để tăng tự nhận diện và điều tiết cảm xúc cá nhân. Đặc biệt, tích hợp các bài học thực tiễn như kỹ năng giao tiếp coaching tin tưởng trong xây dựng tinh thần đồng đội sẽ giúp doanh nghiệp nuôi dưỡng văn hóa coaching bền vững.
Tham khảo chi tiết: Coach For Life – Tự nhận thức bản thân.
Kết Luận
Lãnh đạo khai vấn đã, đang và sẽ là chìa khóa quan trọng giúp các nhà quản lý nâng tầm bản thân, phát triển tối đa tiềm năng đội ngũ và xây dựng hệ thống vận hành vững chắc. Sự chuyển dịch từ chỉ đạo sang đồng hành, từ giải quyết vấn đề sang phát triển con người không chỉ mang lại hiệu quả kinh doanh, mà còn tạo ra động lực nội lực giúp tổ chức thích nghi, đổi mới bền vững trước mọi thử thách của thời đại số.
Chọn lựa lãnh đạo khai vấn – đồng nghĩa doanh nghiệp chọn con đường đầu tư vào giá trị lâu dài, trưởng thành và sức mạnh tập thể.
Bạn sẵn sàng nâng tầm đội ngũ và hệ thống đào tạo trong doanh nghiệp?
Hãy kết nối cùng Trainer Phan Hữu Lộc để cùng xây dựng giải pháp đào tạo hiệu quả, đo lường được – và tạo ra chuyển đổi thực sự trong hành vi và hiệu suất làm việc.
Về Chúng Tôi
Phan Hữu Lộc – Kiến Tạo Nhà Quản Lý Bền Vững, Đồng Hành Chiến Lược Cùng Doanh Nghiệp Phát Triển
Trainer Phan Hữu Lộc là chuyên gia đào tạo và tư vấn chiến lược trong lĩnh vực quản trị, lãnh đạo và phát triển năng lực tổ chức, với hơn 20 năm kinh nghiệm thực chiến tại các tập đoàn hàng đầu như Unilever, Coca-Cola, Bayer.
Dưới thương hiệu VMP Academy, ông cùng đội ngũ chuyên gia cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp kiến tạo đội ngũ quản lý bền vững, xây dựng hệ thống đào tạo nội bộ hiệu quả, và chuyển hóa tư duy lãnh đạo thành năng lực tổ chức có thể đo lường được.
Bằng cách ứng dụng các mô hình độc quyền như TNA – TPM – OSCAR, cùng triết lý đào tạo “đào tạo không chỉ là giảng dạy, mà là thay đổi hành vi”, chúng tôi mang đến các giải pháp Train The Trainer, Coaching, Mentoring, Leadership và Management được cá nhân hóa theo chiến lược và cấu trúc vận hành riêng của từng doanh nghiệp.
Dù bạn đang cần nâng cao năng lực giảng viên nội bộ, phát triển đội ngũ kế thừa, hay tái thiết hệ thống L&D để gắn chặt với mục tiêu kinh doanh – Trainer Phan Hữu Lộc sẽ là người đồng hành tin cậy, giúp bạn thiết kế – triển khai – đo lường đào tạo như một chiến lược dài hạn, chứ không chỉ là một hoạt động ngắn hạn.
Vì một nhà quản lý giỏi không chỉ cần kỹ năng, mà cần được huấn luyện đúng cách để tạo ra giá trị thật sự cho tổ chức.
